Alzheimer’ı engelleyip dünyaya açan terapi; Lingoterapi by Seda Yekeler

Bilişsel Sağlığınız İçin Yeni Bir Dil Edinin!

 

 

Herkese tekrar merhaba. Özellikle son bir yılda hepimizin daha da çok önceliği haline gelmiş olan sağlığımızı ilgilendiren bir konuda yazmak istedim. Tabii ben bir sağlık çalışanı olmadığım için size yazımın sonunda çokça referans da sunacağım. Ancak ben de yeterince uzun süredir dil eğitimiyle ilgilendiğim ve bu alanda çokça gözlem ve tecrübe sahibi olduğumu düşündüğüm için bu makaleyi yazma gereğini duydum. Hani denir ya 7’den 70’e diye, ben 4 yaşından 75 yaşına kadar geniş bir yaş grubuna eğitim verdim. Hep bahsettiğim “motivasyon” ve “ihtiyaç duymanın” dil edinimindeki muazzam katkısının her yaştan insan için de anahtar unsur olduğuna da bizzat tanık oldum. Ayrıca da beynimizin zindeliği üzerinde de ne kadar etkili olduğu üzerine yıllardır belki de yüzlerce makale ve araştırma sonucu okudum. Sizlere bu makalelerin zihnimin süzgecinden geçmiş özünü anlatmaya çalışacağım ve bilime inanan herkesin de bu kaynaklara gidip daha detaylı okumasını ve bilimin tavsiyelerine uymasını samimiyetle tavsiye ederim.

 

Öncelikle bilimin ulaştığı sonuçları ortaya koyalım:

  • İki dilli insanlarda Alzheimer hastalığı gelişirse, beyinleri hastalığın gelişmesinden sonra diğer insanlara göre daha iyi ve uzun süre işlevini sürdürebiliyor. Tek dilli hastaların genel eğitim süreleri daha fazla da olsa, ortalama 5.7 yaş daha yaşlı olan iki dilli hastalar hafıza ve düşünce testlerinde daha iyi puanlar alıyor1, 2, 4,
  • Alzheimerlı insanların önemli beyin bölgelerinde oluşan hasar, beynin bu bölgelerinin kullanabileceği enerji miktarını azaltır ve ilginç bir şekilde iki dilli insanların beyinlerindeki bu bölgelerde tek dillilere göre daha az enerji kullanımı görüldü. Ancak, bilim insanları iki dilli insanların beyinlerindeki diğer bölgelerde daha fazla enerji kullanıldığını, bu insanların beyin bölgelerindeki bağlantının daha fazla olduğunu tespit ettiler. Bu da bu insanların beyinlerinin Alzheimer’ın yol açtığı hasarı telafi edebildiğini göstermektedir. Ömür boyu iki dilli olanlarda ve hayatlarının hemen her gününde bu iki dili kullananlarda en fazla faydalar gözlemlenmiştir2, 6.
  • Sadece 1 dil konuşan insanlara göre iki dilli insanlarda Alzheimer ortalama 4 yıl daha geç gelişiyor ve bu insanların semptomlarla ilgili şikayetleri de diğerlerinden 5 yıl daha geç başlıyor1, 2, 3, 4, 5, 6,
  • İki dilli insanlardaki beyin taramalarına göre Alzheimer hastalığı beyinde çok ilerlemiş olsa da semptomları tek dilli insanlardaki Alzheimer’ın başlangıç düzeyindeki gibidir1, 6,
  • Bir başka araştırmada orta ağırlıktaki bilişsel bozukluğu (MCI) olan 68 kişi ve Alzheimer hastalığı (AD) olan 26 kişinin MRI sonuçları incelendi. Araştırmacılar özellikle beynin frontal alanlarıyla birlikte medial temporal loblarını – hafıza oluşumundaki kilit olan – incelediler. Dil ve bilişsel kontrolle ilgili olan alanlarda hem çok dilli MCI hem de AD hastalarının kortekslerinin tek dilli olanlara göre daha kalın olduğu bildirildi3.
  • Alzheimer hastalığı beynin bir bölgesini etkilese bile, iki dilli insanlar bilişsel faaliyetlerini sürdürmeye devam edebiliyorlar, yani Alzheimer olsalar da iki dillilik onları semptomlara karşı koruyor1, 3,
  • Araştırmacılara göre bu koruma, beyinlerdeki farklılıklardan kaynaklanıyor. Araştırmalar, iki dilli insanların “yönetimsel kontrol sistemi” olarak adlandırılan bir beyin ağını çalıştırdıklarını gösteriyor. Bu “yönetimsel kontrol sistemine” prefrontal korteksin bazı bölümleri ve diğer beyin alanları dahildir, ayrıca bu sistem karmaşık şekilde düşünebilme yetimizin temelini oluşturur. Yönetimsel kontrol sistemi zihnimizin en önemli kısmıdır çünkü dikkati ve benzersiz insan düşüncesi olarak adlandırdığımız her şeyi kontrol eder1, 3.
  • Teorik olarak iki dilli insanların sürekli olarak sahip oldukları iki dilin birbirleriyle çatışmasını engellemek için beyin sistemlerini çalıştırmaları gerekmekte. Beyinleri her kelime için pek çok seçenek arasından istenileni bulmalı, bunun için de her iki dil arasında geçiş yaparak her şeyin istenildiği gibi olduğundan emin olmalı. Bütün bu aktiviteler, işler kötü gitmeye başladığında ve beyin Alzheimer hastalığı gibi bir hastalık tarafından kuşatıldığında beyin için bilişsel bir yarar sağlıyor gibi görünüyor1, 3.
  • İki dilli olmak tek başına Alzheimer olmayı engelliyor diyemeyiz ancak bu hastalığın geliştiği kişilerin bununla daha iyi baş etmesini sağlıyor1.
  • Diğer araştırmalar da gösteriyor ki bu yararlar ikinci dili sadece doğduğu andan itibaren edinmeye başlayanlar için değil, hayatlarının ilerleyen bir zamanında ikinci dili edinenler için de geçerli1.
  • Alzheimer hastalığı teşhisi konmuş İtalyanca ve Almanca dillerini konuşan 45 denek ve bu iki dilden sadece birini konuşan 40 deneği kapsayan 85 denekle laboratuvar ortamında yapılan araştırmada iki dilli olan grubun 5 yaş daha yaşlı olduğu tespit edilmiştir. Demans başlangıcını geciktirmek modern toplumlar için yüksek öncelikli bir konudur ve mevcut nöro-biyolojik kanıtların yaşlı vatandaşlarda iki dilliliği ya da çok dilliliği destekleyecek şekilde sosyal programları harekete geçirmesi gerekir2, 6.
  • “Bilişsel Rezerv” kavramının bazı insanların beyinlerinin neden diğerlerine göre hasarlara karşı daha dirençli olduğunu açıkladığı düşünülmektedir ve yaşam boyu iki dilliliğin “bilişsel rezervi” geliştirdiği yönünde kanıtların sayısı her geçen gün artmaktadır2, 6.

 

 

Evet biraz uzun bir makale oldu ama bu çok önemli bir konu olduğu için mümkün olduğunca çok bilgiyle ve kaynakçayla açıklamaya çalıştım. Umarım siz de bilimin önerilerini dikkate alarak hangi yaşta olursanız olun ana dilinizden başka bir dil edinerek kendinizi Alzheimer’a karşı korumak için bir adım atarsınız. Yukarıda da belirttiğim gibi yaşamınızın bir bölümünde yabancı dil öğrenip kullanmayarak o dili köreltmiş olmak, çok dilliliğin Demans ve Alzheimer konusundaki yararlarından tam olarak yararlanamamanıza neden olabilir. Çok dilli insanlarla yapılan tüm araştırmalar, hemen her gün birden fazla dil kullanan insanlar üzerinde yapılmıştır. O nedenle siz de her gün anadilimizin yanı sıra ikinci ve hatta üçüncü dilimizi de kullanmak için fırsatlar yaratmaya gayret edin ve dil edinmiş olmanın sayısız faydasına beyin ve bilişsel sağlığınızı da ekleyin.

 

Haftaya görüşmek üzere sağlıkla ve huzurla kalın.

 

Sevgilerimle,

Seda Yekeler

 

Kaynakça:

  1. (2021). Retrieved 7 April 2021, from https://canal.ugr.es/wp-content/uploads/2011/02/21022011_live.pdf
  2. Speaking a second language shows benefits in Alzheimer’s | Alzheimer’s Research UK. (2017). Retrieved 7 April 2021, from https://www.alzheimersresearchuk.org/speaking-second-language-shows-benefits-alzheimers/
  3. How bilingualism may protect against Alzheimer’s. (2021). Retrieved 7 April 2021, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/320864
  4. Can Learning a Foreign Language Prevent Dementia?. (2019). Retrieved 7 April 2021, from https://thereader.mitpress.mit.edu/can-learning-a-foreign-language-prevent-dementia/
  5. Can learning language help prevent dementia? | Glasgow Memory Clinic. (2019). Retrieved 7 April 2021, from http://glasgowmemoryclinic.com/news/learning-language-prevent-dementia/
  6. Perani, D., Farsad, M., Ballarini, T., Lubian, F., Malpetti, M., & Fracchetti, A. et al. (2017). The impact of bilingualism on brain reserve and metabolic connectivity in Alzheimer’s dementia. Proceedings Of The National Academy Of Sciences, 114(7), 1690-1695. doi: 10.1073/pnas.1610909114

 

0
Seda Yekeler Sorularınızı Cevaplıyor!